Czas marszu: 5,5 godz.
Odległość: 18 km
Poziom trudności: trudny
Szlak niedostępny dla rowerzystów.
Ważne linki:
Mapa szlaków turystycznych
Pierwsza wojna światowa na Podkarpaciu
Dukielska maszynka do mielenia mięsa
Są ziemie szczególnie zroszone ludzką krwią, skrywające bezimienne kości i będące świadkami ludzkiego cierpienia.
To nie tylko ziemie przeklęte na dalekiej północy, gdzie w systemie radzieckich łagrów umierali obdarci z wszelkiej nadziei,
nie tylko Katyń, Kuropaty czy inne wiele mówiące Polakom nazwy. My znaleźliśmy takie miejsce całkiem blisko – to okolice Dukli.
Jest koniec 1914 roku, a Wielka Wojna, nazwana później I wojną światową toczy się ze zmiennym szczęściem.
To przeważa armia austriacka, to znów górą są Rosjanie. Ci drudzy walczą o przedarcie się na dzisiejszą Słowację,
ci pierwsi chcą iść z pomocą oblężonej twierdzy Przemyśl, a najkrótszą drogą dla obydwu armii jest Przełęcz Dukielska.
I tu koncentrują się walki na przełomie roku 1914/1915, a okolice Dukli przechodzą kilkakrotnie z rąk do rąk.
Zimowe boje toczone na tych terenach były tragiczne, nawet jak na wojenne prawidła.
Walczyły ze sobą milionowe armie, zaś koszmarne warunki atmosferyczne, braki w zaopatrzeniu i zaciętość walk sprawiły,
że szacowane straty obydwu przeciwników idą w setki tysięcy, z czego ogromna liczba żołnierzy zamarzła lub zmarła
z głodu i wycieńczenia.
Ciągłe zmiany frontu, gwałtowność zdarzeń i ogromna liczba zabitych nie sprzyjały godnym pochówkom – bo i gdzie pochować
tysiące, jeśli nie w zbiorowych, bezimiennych mogiłach.
30 lat później historia się powtarza. W Słowacji trwa powstanie, które oczekuje na wsparcie Armii Radzieckiej
oraz utworzonego przy niej Czechosłowackiego Korpusu Armijnego. Naprzeciw siebie staje ok. 200 tys. żołnierzy
uzbrojonych w 2000 dział.
Niedoświadczeni w walkach górskich żołnierze rosyjscy mają atakować obsadzonych na wzgórzach Niemców.
8 września 1944 roku rusza maszynka do mielenia żołnierskiego mięsa, która przejdzie do historii jako najbardziej
krwawa bitwa II wojny światowej na terenach polskich. Przełęcz zdobyto po miesiącu walk, a dalsze, nie mniej ciężkie
zmagania toczyły się już na terenie sąsiadów. Bitwa pochłonęła ponad 100 tys. zabitych, dla których ta ziemia stała się
miejscem pochówku, a dolina położona obok Chyrowej została nazwana Doliną Śmierci.
Na cmentarzu wojennym w Dukli leżą w bezimiennych mogiłach żołnierze polegli w obydwu wojnach.
Jaka to część z tych, którzy zakończyli swe życie na dukielskich wzgórzach? Ilu z nich na zawsze spoczęło
w lasach otaczających Chyrową,
a w statystykach wojskowych uchodzą za zaginionych? Tylko ziemia, która ich przyjęła to wie.
Pasmo Chyrowej leży na południe od Dukli i góruje nad doliną rzeki Iwielki, a jego szczyt ma wysokość 695 m.n.p.m.
To w dolinie tej rzeczki grzęzły atakujące na południe czołgi.
Zboczami Chyrowej prowadzi Główny Szlak Beskidzki oraz żółty szlak łączący go z Duklą.
Marsz rozpoczynamy w Dukli, ruszamy na południe i pokonując wzniesienie podchodzimy do lasu, skąd roztacza się
panorama miasta oraz okolic, gdzie miały miejsce krwawe walki opisane powyżej.
Dalsza droga, to marsz lasem przystrojonym w zimową szatę,
w baśniowym otoczeniu i ciszy, ciągle na południe. Przechodzimy zboczem Chyrowej, mijamy ruiny chaty pamiętającej czas przedwojenny,
by po dwóch godzinach dotrzeć do czerwonego szlaku prowadzącego nas na wschód – tam gdzieś czeka Pustelnia św. Jana z Dukli.
Ten fragment szlaku okazuje się być trudny. Maszerujemy przez piękne Krzemionki, zboczem Kamiennej Góry, gdzie wiatr
zawiał wszelkie ślady i docieramy do przecięcia ze szlakiem zielonym prowadzącym z Tylawy do Pustelni, a później już jest z góry – także dosłownie.
Okazuje się, że również w sezonie zimowym Pustelnia ma swojego mieszkańca. Miła pogawędka z o. Bolesławem stanowiła istotny
dodatek do przemyśleń na naszym szlaku, którym docieramy ostatecznie do drogi głównej.
Jeszcze kilka kilometrów poboczem drogi biegnącej nad brzegami Jasiołki z widokiem na Cergową i jesteśmy w Dukli.
Przemierzając szlaki wokół Dukli warto wstąpić do dukielskiego muzeum, by bliżej poznać historię krwawych zmagań oraz przeszłość
tego miasta.
Po szczegóły odsyłamy do
mapy,
jednocześnie zachęcając do skorzystania z klawisza F11.
